پیشگیری و درمان دیابت

بیشتر غذاهایی که می خوریم ، دربدن تجزیه شده وبه گلوکز که نوعی قند است تبدیل می شود. گلوکز ازراه خون به طرف سلولها حرکت می کند.انسولین ماده ایی است که توسط بدن درلوزالمعده ساخته می شود وبه گلوکزاجازه می دهد تابه سلول واردشود.درسلول گلوکز صرف تولیدانرژی می شود که شما برای فعالیت وانجام کارهای روزانه به آن نیازدارید. اگر به بیماری دیابت یا مرض قند مبتلا هستید بدنتان نمی تواند انسولین کافی بسازد ویا نمی تواند انسولین ساخته شده را خوب مصرف کند بنابراین،گلوکز درخون باقی می ماند وسلول های بدن شما انرژی مورد نیاز خودرابدست نمی آورند.

بیماری دیابت بر دونوع است :دیابت نوع اول و دیابت نوع دوم

دیابت نوع اول معمولا در سنین پایین وبیشتردر نوجوانان دختر 12-10 سال و در پسران 14-12 سال بروزمی کند. در این نوع بیماری ، بیمار باید هرروز انسولین تزریق کنند.

نوع دوم شایعتر است 90 تـــا 95% موارد شنــاخته شــده دیــابت را شامل می شود. عواملی مانند افزایش ســـن (سن بالای 45 سال)، چاقی (به ویژه چاقی شکمی) و اضـــافه وزن، ســـابقه خـانوادگی، دیــابت بارداری، فعالیت بدنی کم، نژاد، سابقه تولد نوزاد بزرگتر از 5/4 کیلو گرم خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهد. این فرم از دیابت ممکن است سالها ناشناخته بماند زیرا گلوکز خون بطور تدریجی بالا می رود. این بیماران 2 تا 4 برابر بیشتر از دیگران در معرض خطر بیماریهای قلبی عروقی قرار دارند

این نوع دیابت رامی توان با تغذیه مناسب وفعالیتهای بدنی روزانهکنترل کرد.

علائم

پرادراری وتکرر ادرار

احساس تشنگی و زیاد نوشیدن آب

احساس ضعف وپرخوری

کاهش و زن بدون دلیل

بیماری دیابت چه عوارضی دارد

درصورتی که بیماری دیابت کنترل نشود، می تواند دردرازمدت منجر به بیماریهای قلبی عروقی ، اختلالات بینایی ، نارسایی وازکارافتادگی کلیه ها وبروززخمهای پوستی به حصوص درپاها وآسیبهای عصبی گردد ودرنهایت منجر به صدمات جبران ناپذیری مثل کوری، قطع پاها وسکته مغری وقلبی بشود.

عوارض

 در مراحل ابتدایی بیماری، اثرات زیادی بر سلامتی شما نمی‌گذارد، اما هرچه بیماری پیشرفته‌تر می‌شود، بر سایر اندام‌های مهم بدن از جمله قلب، رگها، اعصاب، چشم‌ها و کلیه شما تاثیر می‌گذارد. کنترل قندخون به پیشگیری از عوارض و اثرات جانبی بیماری جلوگیری می‌کند. بعضی از عوارض ابتلا به دیابت شامل:

بیماریهای قلبی و عروقی. دیابت شدیدا خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی، از جمله بیماری عروق کرونر با درد قفسه سینه (آنژین)، حمله قلبی، سکته، تصلب شریان و فشارخون بالا شود.

آسیب دیدن اعصاب (نوروپاتی). قندخون بالا می‌تواند رگهایی که به سیستم عصبی شما تغذیه رسانی می‌کنند آسیب رسانند (بخصوص اعصاب پا). این آسیب‌ها می‌ـواند باعث بی‌حسی، سوزش و درد، بخصوص در سر انگشتان دست و پا شود.

آسیب دیدن کلیه (نفروپاتی). درون کلیه میلیون‌ها رگ کوچک و ظریف خون وجود دارد و دیابت می‌تواند باعث آسیب دیدن این رگ‌ها و درنتیجه آسیب دیدن کلیه می‌شود.

آسیب های چشمی. دیابت می‌تواند به رگهای خونی درون شبکیه چشم آسیب رسانده و حتی باعث نابینایی شود. همچنین در دیابت نوع دو می‌تواند منجر به سایر آسیب ها و بیماریهای چشمی از جمله آب مروارید و یا گلوکم (glaucoma) شود.

آسیب دیدن پا. آسیب دیدن اعصاب پا و یا جریان کم خون در پاها می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی و شدید به پا شده و حتی منجر به قطع انگشت پا و یا خود پا شود.

صدمات پوستی و دهانی. این بیماری می‌تواند باعث مشکلات پوستی از جمله عفونت و قارچ شود. عفونت و چرک گلو هم ممکن است یکی از عوارض این بیماری باشد.

آلزایمر: این بیماری می‌تواند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش دهد.

کمای دیابتی: زمانیکه یک شخص با بیماری دیابت نوع 2 شدیدا مریض شده و یا آب بدنش خیلی کم می‌شود و قادر به نوشیدن آب کافی برای جبران بی‌آبی نیست، ممکن است دچار این بیماری خطرناک شود.

مشکلات شنوایی.

پوکی استخوان.

پیشگیری از دیابت

شیوه‌های سالم زندگی می‌تواند از ابتلا به بیماری جلوگیری کند. اگر شما مبتلا می‌باشید، بازهم این روشها و شیوه‌هایی که در ادامه بیان می‌کنیم از ابتلا به خطرات و عوارض بیماری جلوگیری می‌نماید.

خوردن غذای سالم. غذاهای کم‌کالری و کم‌چربی مصرف نمایید. تمرکزتان بر مصرف میوه، سبزی و غلات کامل باشد.

افزایش تحرک و ورزش. در روز 30 دقیقه ورزش نمایید. روزانه یک پیاده‌روی سریع انجام دهید، دوچرخه سواری و یا شنا کنید و یا سایر ورزش‌ها را انتخاب نمایید.

وزن کم کرده و لاغر شوید. اگر شما چاق هستید، کاهش 5 تا 10 درصد وزنتان می‌تواند باعث کاهش خطر ابتلا به دیابت شود.

بعضی اوقات داروها هم می‌توانند کمک کنند، مصرف متفورمین، می تواند باعث کاهش خطر ابتلا به این بیماری شود.

درمان دارویی دیابت

دو داروی بسیار جدید و تزریقی که اخیرا توسط FDA تایید شده‌اند:

پرام لینتاید

* پرام لینتاید: با یک نام تجارتی معروف اکنون در بازار موجود است. پرام لینتاید، چیزی نیست جز همان هورمون آمیلین. آمیلین به همراه انسولین و گلوکاگن از سلول ‌های بتا ترشح می ‌شود و همراه با تزریق انسولین موثر است و تزریق آن، A1C را پایین می ‌آورد. در تیپ 1 و 2 همراه با انسولین تزریق می ‌شود لیکن با ویال انسولین نباید مخلوط شود. تهوع از عوارض این دارو است. این دارو جدید است و هنوز تجربه کافی در مورد آن وجود ندارد. حداکثر دوز آن 120 میکروگرم قبل از صبحانه است.

مقلدهای این ‌کرتین: در سواحل جنوبی آمریکای شمالی، نوعی سوسمار عظیم الجثه زندگی می ‌کند که نیش آن خطرناک و سمی است. بزاق این جانور، حاوی ماده‌ای است که قندخون را کاهش می ‌دهد. این ماده، اثرات این کرتین را تقلید می ‌کند. این کرتین‌ ها، همان هورمون‌ های تنظیم ‌کننده قندخون هستند مانند انسولین، گلوکاگن و GLP-1 و… ماده‌ای که از بزاق این سوسمار غول پیکر استخراج گردیده است EXENATIDE نامگذاری شده است.

اگزناتاید، اولین دارویی است که از این گروه شناسایی و با همین نام ژنریک عرضه شده و توسط FDA در سال 2007 مورد تایید قرار گرفته است. این دارو مختص دیابت نوع 2 است و در بیمارانی مصرف می‌ شود که با رژیم دیابتی و داروهای خوراکی ضد دیابت، از کنترل قندخون ‌شان عاجز هستند. دو بار در روز، قبل از صبحانه و شام به صورت تزریقی تجویز می‌ شود؛ مثل انسولین.

اگزناتاید، ترشح انسولین را تحریک و ترشح گلوکاگن را مهار می ‌کند و به این ترتیب قندخون را کاهش می ‌دهد. همچنین زمان تخلیه معده را کند و احساس گرسنگی را کم و احساس سیری را زیاد می ‌کند. دارو را می ‌توانید به متفورمین یا سولفونیل اوره اضافه کنید ولی معمولا همراه با انسولین مصرف نمی ‌شود. تاثیر دارو در کنترل قند و کاهش هموگلوبین A1C چشم ‌گیر است. تهوع و اسهال خفیف، تنها عوارض دارو است. همراه با سولفونیل اوره ممکن است افت قندخون بدهد ولی همراه با متفورمین هیپوگلیسمی نمی‌ دهد. اگزناتاید چاق نمی‌ کند و در نارسایی کلیه، ممنوع است. پانکراتیت‌ حاد و مهلک با مصرف این دارو گزارش شده است.

گیاهان دارویی

 قبل از کشف انسولین درمانی و داروهای کاهش‌دهنده قندخون، بیماران دیابتی با گیاهان دارویی و درمان‌های سنتی معالجه می‌شدند. تاکنون تاثیر مثبت بیش از 1200 گیاه دارویی در کاهش میزان قند خون یا کاهش عوارض ناشی از آن شناخته شده است.

این یادداشت، اشاره‌ای دارد به برخی از مهم‌ترین گیاهان دارویی با خواص کاهش‌دهندگی قند خون که گزارش‌های بالینی و آزمایشگاهی معتبر مبنی بر موثر بودن آنها موجود است و همچنین نگاهی می‌اندازد به گیاهان دارویی که در طب سنتی ایران در درمان بیماری دیابت تجویز می‌شوند.بیماران باید توجه داشته باشند که برای مصرف هر یک از گیاهان زیر با پزشک معالج خود حتما مشورت کنند زیرا مصرف همزمان این گیاهان با داروهای شیمیایی سبب ایجاد افت قند خون شدید و ایجاد خطر برای آنها خواهد شد.

پیاز و سیر:سیر از سبزی‌هایی است که تاریخی بسیار کهن دارد. انسان خواص درمانی این گیاه را 5 قرن قبل از میلاد مسیح(ع) شناخته بود. سیر هزاران سال برای اهداف پزشکی استفاده می‌شد. این گیاه حداقل 3 هزار سال در طب چین کاربرد داشته است. پیاز نیز یکی از قدیمی‌ترین گیاهان زراعی است که از هزاران سال قبل به عنوان طعم‌ دهنده غذاها و همچنین دارو از آن استفاده می‌شود. ‏ترکیبات فعال گوگردی مانند آلیل‌پروپیل دی‌سولفید موجود در پیاز و اکسیدآلیل دی‌سولفید موجود در سیر نقش اصلی را در کاهش قندخون دارند. پیاز و سیر باعث افزایش میزان انسولین در خون می‌شوند. هر چقدر مصرف این مواد بیشتر باشد، قند خون بیشتر کاهش می‌یابد. مصرف قرص‌های سیر به میزان 2400 میلی‌گرم در روز به مدت 3 ماه، قند خون را مختصرا کاهش می‌دهد.

خیار تلخ: این میوه شبیه کدوی زگیل‌دار است و در نواحی گرمسیر مانند آمازون، آفریقای‌شرقی و آسیا رشد می‌کند و در آمریکای‌جنوبی به عنوان غذا و دارو کشت می‌شود. میوه تازه آن به رنگ سبز است که با رسیدن به رنگ نارنجی- زرد تبدیل می‌شود. تمام قسمت‌های این میوه بسیار تلخ است. میوه خیار تلخ حاوی ماده‌ای شبیه انسولین است و مصرف روزانه حدود 60 گرم شیره این گیاه به کاهش مختصر قندخون منجر می‌شود.

شنبلیله:گیاهی از تیره پروانه‌داران است و به همین دلیل توانایی همزیستی با باکتری‌های تثبیت‌کننده ازت را دارد و می‌تواند بخش زیادی از نیتروژن مورد استفاده خود را تولید کند. این گیاه بومی ‌ایران است و در بیشتر نواحی ایران از جمله آذربایجان، اصفهان، فارس، خراسان، سمنان و دامغان می‌روید و به عنوان سبزی خوراکی کاشته‌ شده و مصرف می‌شود. تجویز 15 تا 50 گرم پودر دانه شنبلیله خیسانده در آب موجب کاهش قندخون ناشتا و بعد از غذا می‌شود. پودر دانه شنبلیله علاوه بر کاهش مختصر قندخون باعث کاهش چربی‌های خون نیز می‌شود.

 سیاه گیله:در ایران تنها یک گونه از قره‌قات وجود دارد که آن هم در جنگل‌های تالش و نواحی مرطوب رشد می‌کند که در زبان محلی به آن سیاه گیله می‌گویند. این گیاه در جنگل‌های شمال ایران می‌روید. قره‌گیله یا سیاه‌گیله دارای برگ‌های بیضوی و نوک تیز با گل‌های صورتی و سفید ریز است و در اواخر تابستان، دانه‌های سیاه ارغوانی آن برای چیده شدن آماده می‌شوند. میوه آن را می‌توان هم به صورت تازه و هم خشک شده مصرف کرد یا در تهیه انواع مرباها و دسرها به کار برد. برگ‌های این گیاه در طب سنتی در درمان بیماری دیابت استفاده می‌شود. اثر ضد دیابت یک بار مصرف عصاره این گیاه که اثری مشابه انسولین دارد، تا چند هفته در بدن باقی می‌ماند. به علاوه این گیاه دارویی در پیشگیری از عوارض بلندمدت دیابت مانند عوارض قلبی- عروقی، عصبی، کلیوی و چشمی‌ تا حدی موثر است. عصاره آن به مقدار80 تا 160 میلی‌گرم 3 بار در روز برای بیماران مبتلا به دیابت توصیه می‌شود.

خار مریم:خار مریم اصالتا بومی ‌منطقه مدیترانه است. این گیاه امروزه در سراسر نقاط دنیا از اروپا تا آسیا و از آفریقا تا آمریکای شمالی گسترده شده است. این گیاه تنومند معمولا در مناطق خشک و آفتابی رشد می‌کند. این گیاه دارویی موجب افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین و کاهش قندخون می‌شود. ماده موثر آن سیلی مارین نام دارد که تجویز آن به مقدار 200 میلی‌گرم 3 بار در روز موجب کاهش مختصر قندخون ناشتا و هموگلوبین ای‌.وان.سی و چربی‌های خون می‌شود. فرآورده‌های این گیاه از تخم‌های داخل میوه تهیه می‌شوند.

هندوانه ابوجهل: هندوانه ابوجهل یا خربزه روباه یکی از گیاهان دارویی متعلق به خانواده خیارها و کدوها است. این گیاه بومی ‌ایران بوده و در نواحی جنوبی کشور و مناطقی مانند جنوب استان خراسان یافت می‌شود. میوه این گیاه دارای گلوکوزید قابل‌تبلوری با طعم بسیارتلخ به نام کولوسنتین است. این گلوکوزید که به حالت متبلور و خالص به رنگ زرد است، در آب به نسبت 20 درصد حل می‌شود و اگر هیدرولیز شود، گلوکز و ماده‌ای به نام کولوسنتتین می‌دهد. در طب سنتی بسیاری از کشورها از جمله ایران تجویز میوه این گیاه جهت کاهش قند خون متداول است. میوه این گیاه بسیار سمی ‌است و مصرف مقدار زیاد آن باعث اسهال‌خونی و درنهایت مرگ می‌شود. تجویز مقدار 100 میلی‌گرم 3 بار در روز ماده موثر هندوانه ابوجهل به مدت 2 ماه در بیماران دیابتی نوع دوم، موجب کاهش مختصر میزان هموگلوبین ای.وان.سی و قندخون ناشتا می‌شود. تجویز این مقدار به مدت 2 ماه در این بیماران بدون هیچ‌گونه عوارض جانبی گوارشی، کبدی و کلیوی است.

 پسیلیوم:پسیلیوم یا اسفرزه، گیاهی از خانواده پلانتاجیناسه‌آ و یک داروی ملین گیاهی است که از طریق جذب آب باعث حجیم‌شدن محتویات روده شده و با افزایش حرکات دودی شکل باعث تخلیه مدفوع می‌شود. مصرف پودر پسیلیوم به مقدار 10 گرم در روز و به مدت 8 هفته هموگلوبین ای.وان.سی را مختصرا کاهش می‌دهد.

 عدس‌الملک:این گیاه بومی ‌ایران است و در طب سنتی جهت کاهش قندخون بیماران تجویز می‌شود. با این حال مصرف روزانه پودر بذر گیاه به مقدار 1500 میلی‌گرم در روز به مدت 2 ماه اثر مفیدی بر قندخون نشان نداده است و فعلا اطلاعات علمی کافی در مورد اثرات این گیاه در دسترس نیست.

چای سبز:چای سبز و سیاه در اصل یکی هستند اما فرآیند تولید چای سیاه به گونه‌ای دیگر است. برگ‌های چای سیاه طی روش خاصی تخمیر و سپس خشک می‌شوند اما برگ‌های چای سبز پس از چیدن خشک می‌شوند. عدم تخمیر موجب می‌شود که تقریبا بیشتر مواد طبیعی به همان مقدار در برگ‌های چای باقی بمانند. مردم چین از دیرباز چای سبز را به عنوان یک نوشیدنی دارویی مصرف می‌کردند و به دلیل اهمیت ویژه این گیاه، اصول خاصی نیز برای تهیه آن دارند. در سال‌های اخیر چای سبز در بسیاری از کشورهای جهان طرفداران فراوانی یافته است. دلیل اصلی این استقبال، آشنایی مردم دیگر کشورها با خواص درمانی این نوع نوشیدنی است. بسیاری از خواص چای سبز مربوط به ماده‌ای به نام کاتچین است که فعالیت آنتی‌اکسیدانی آن بسیار بالا است. مصرف روزانه 5/1 گرم پودر چای سبز خشک موجب کاهش مختصر قندخون در بیماران می‌شود. مقدار توصیه‌شده برای بیماران دیابتی مصرف 2 فنجان چای دم‌کرده در روز است.

دم‌کرده گزنه:ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی‌شکل پوشانده است که در صورت لمس کردن ساقه به دست می‌چسبد و پوست را می‌گزد و تولید خارش و سوزش می‌کند و شاید به همین دلیل آن را گزنه نامیده‌اند. تخم آن نرم، ریز و تیره رنگ و مانند تخم‌کتان است. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ‌های تازه، ریشه، شیره و دانه آن است. گزنه در طب سنتی ایران به عنوان یک داروی کاهنده گلوکز خون معرفی شده است. عصاره برگ گزنه می‌تواند یک نقش حفاظتی در برابر افزایش میزان قندخون و تخریب سلول‌های پانکراس داشته باشد.

کلپوره همدانی یامریم نخودی همدانی: استفاده از این گیاه به‌طوری که در کتب دارویی قدیمی ‌آمده است به زمان‌های دور نسبت داده می‌شود. بقراط، دیوسکورید، پلین و جالینوس از این گیاه در آثار خود نام برده‌اند. عصاره این گیاه محتوی مواد موثره زیره است. مصرف عصاره این گیاه به مقدار 125 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به مدت 6 هفته قندخون را مختصرا کاهش می‌دهد.

در مجموع، مصرف گیاهان دارویی توسط بیماران تحت هیچ شرایطی نباید بدون نظر تیم پزشکی انجام شود. این گیاهان دارویی نباید جایگزین داروهای ضد دیابت یا انسولین در بیماران شود چرا که اولا اثر این گیاهان بر کاهش قندخون خفیف است و ثانیا از فردی به فرد دیگر متفاوت بوده و ثالثا ممکن است با دیگر داروهای مورد استفاده بیماران تداخل داشته باشند. همچنین عوارض و اثرات مصرف طولانی مدت این گیاهان ناشناخته است. در حال حاضرهیچ‌گونه توصیه‌ای علمی ‌در ارتباط با مصرف آنها وجود ندارد.

  از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات  عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت  و اطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)