به ظاهر شدن علائم بلوغ از جهت فيزيکي و هورموني در دختران قبل از سن ۸ سالگي و در پسران قبل از سن ۹ سالگي بلوغ زودرس اطلاق مي گردد . در ابتدا اين کودکان بلندتر از همسن هاي خود هستند . ولي بدليل بلوغ زودرس استخوانها ، در نهايت قد کوتاهتري در بلوغ خواهند داشت . در دختران با بزرگ شدن پستانها شروع پريود ماهانه ظاهر شده و در پسران با افزايش شهوت که بصورت اختلالات رفتاري تظاهر مي کند .
بلوغ زودرس از دو جنبه اهميت زيادي دارد ، جنبه اول علت ايجاد کننده آن است که پزشک متخصص با انجام آزمايشات لازم و پيگيريهاي منظم و دقيق نوجوانان مبتلا ، در طي مدت طولاني بدنبال علت ايجاد آن مي گردد و جنبه دوم اثر بلوغ زودرس روي رشد قدي و رواني نوجوان است .
عوامل موثر در بلوغ زودرس
عوامل زیادی در شروع بلوغ اهمیت دارند ولی بیشتر بار این عوامل وابسته به ژنوم افراد است. در واقع این ژنتیك است كه تعیین میكند در چه سنی فرد وارد بلوغ شود اما چنین بهنظر میرسد که سایر عوامل نیز بر سن شروع و البته پیشرفت تکامل بلوغ تاثیرگذارند. تغذیه، وضعیت عمومی سلامت، موقعیت جغرافیایی و البته حالت روانی همگی میتوانند بر زمان شروع بلوغ اثر بگذارند. اینکه در بیشتر موارد نشانههای بلوغ در یک دختر تقریبا در همان زمانی که مادرش بلوغ را تجربه کرده ظاهر میشود، نشان میدهد ژنتیک بر زمان آغاز این پدیده اثر مستقیم دارد. این در واقع در ساختار بدن فرد تعیین شده است اما این تنها ژن نیست كه تعیینكننده است. برخی عوامل محیطی هم این ژن را میپرورانند، از جمله وزن، قد و تغذیه.
علائم
در دختران علائم ابتدا با بزرگ شدن سینهها ظاهر میشود و بعد از آن موهای نواحی از بدن که غدد جنسی در آنها وجود دارد، دیده میشوند، مانند دستگاه تناسلی و زیربغل یا حتی گاهی اطراف سینهها. عادت ماهانه نیز در مرحله نهایی است. اطراف نوک سینهها تیره و ضخیم میشود و نوک سینهها جلو میآید. جوش نیز در صورت این کودکان افزایش مییابد.
در پسران اولین علامت، بزرگ شدن بیضه و سپس بلوغ دیگر اجزای اندام تناسلی است.قد این کودکان ابتدا بلندتر از همسنهای خودشان است. صدای این کودکان ضخیم میشود و موهای صورت به شکل زودرس ظاهر میشوند.
سن طبیعی بلوغ
تکامل بلوغی در دختران حدود ۴.۵ سال طول می کشد. اولین نشانه بلوغ، رشد ناگهانی است و به دنبال آن رشد موهای ناحیه تناسلی، به حداکثر رسیدن رشد قدی و در نهایت عادت ماهانه است. اولین خونریزی ماهانه معمولا ۲.۵ سال پس از آغاز روند بلوغ و بعد از سپری شدن جهش رشدی رخ می دهد. مطالعاتی که در مورد سن شروع بلوغ صورت گرفته مربوط به جوامع غربی است و طبق آخرین بررسی ها بلوغ در دختران غربی حدود ۹ تا ۱۰ سالگی آغاز می شود. باوجود این ممکن است رشد موهای تناسلی یا سینه ها حتی در شش تا هفت سالگی نیز رخ دهد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اما در چه سنی اگر بلوغ شروع شود، زودرس محسوب میشود و نیاز به مراجعه به پزشک دارد؟
اگر سن متوسط بلوغ را در دختران 10 سالگی در نظر بگیریم، بلوغ زودرس به شروع علائم و نشانههای بلوغ قبل از 8 سالگی اطلاق میشود. اگرچه در سالهای اخیر، سن بلوغ کاهش یافته است، اما خانوادهها باید توجه داشته باشند خیلی از مواردی که بهعنوان بلوغ زودرس بررسی میشوند، درواقع سیر بلوغی طبیعی هستند و نیاز به بررسی و درمان ندارند.
درمان بلوغ زودرس
هدف اصلی از درمان بلوغ زودرس به حداکثر رسیدن قد در دوران بزرگسالی و پیشگیری از آسیبهای روانی به فرد است؛ چراکه به محض تکمیل روند بلوغ مناطق رشدی موجود در استخوانهای بلند که مسئول قد کشیدن فرد هستند، بسته شده و دیگر رشد قدی اتفاق نمیافتد.
باتوجه به اینکه اولین علائم بلوغ زودرس دختران شامل جهش رشدی و سپس جوانه زدن پستانها میشود، در صورتی که این علائم در سنین زودتر از مورد انتظار دیده شود حتما باید به پزشک متخصص مراجعه شود؛ چراکه اگر تاخیری ایجاد شود و مثلا کودک پس از ایجاد عادت ماهانه نزد پزشک برده شود، به علت بسته شدن مناطق رشدی استخوانها دیگر هیچ درمانی موثر نخواهد بود. برای درمان بلوغ زودرس سرشتی معمولا از آمپولهایی استفاده میشود که بهطور موقت مانع کارکرد تخمدانها میشوند و این موضوع سبب میشود روند طبیعی رشد قدی و روانی ادامه یابد و با قطع این دارو دوباره روند بلوغ از سر گرفته میشود.
آيا درمان بلوغ زودرس لازم است ؟
هنگاميکه بلوغ در سنين پائين شروع شود رشد قدي کودکان بيشتر مي شود و به نسبت کودکان هم سن خود قدبلندتري خواهند داشت ولي پس از ۳-۲ سال که بلوغ کامل شد ، رشد قدي متوقف شده و در نهايت بزرگسالان کوتاه قدي خواهند شد . از نظر شکل فيزيکي نيز ممکن است مشکلاتي ديده شود . بعلاوه از نظر رواني نيز اين کودکان دچار مشکلات زيادي خواهند شد .
رشد سينه ها يا ايجاد قاعدگي در دختران کم سن و يا رويش موهاي صورت و کلفتي صدا در پسران کم سن و مقايسه با ساير همسالان خود ، باعث بروز اضطراب شديد در اين کودکان و والدين آنها مي شود . بخصوص در دختران مبتلا ، احتمال سوء استفاده هاي جنسي نيز وجود دارد .
در صورت استفاده از هورمون هاي محرک گونادوتروپين با سرکوب توليد هورمون از تخمدانها يا بيضه ها باعث توقف يا پسرفت صفات ثانويه جنسي مي گردد . بعلاوه رشد قدي نيز ادامه مي يابد . بايد دقت شود که درمان بايد زود شروع شود . در صورت موفقيت ، درمان را تا رسيدن کودک به سن طبيعي بلوغ ادامه مي دهيم و سپس قطع مي کنيم تا بلوغ بطور طبيعي در سن طبيعي پيش رود . در واقع آگاهي والدين به نشانه هاي بلوغ زودرس با مراجعه زود و به موقع ، موفقيت درمان را بدنبال دارد . نکته مهم اين است که هوش اين کودکان طبيعي و حتي در مواردي بالاتر از کودکان هم سن خود است ولي بدليل تغييرات ظاهري و نيز تأثير هورمون ها ممکن است دچار اختلالات رفتاري ، حالتهاي تهاجمي و حتي افسردگي شوند . در واقع بلوغ زودرس براي کودک و خانواده او ، مشکل مهمي است و بخصوص در دختران مبتلا احتمال سوء استفاده جنسي و در پسران ، گرايش به پسران بزرگتر و تأثير پذيري از رفتارهاي نامناسب آن وجود دارد . لذا آموزش دقيق به والدين الزامي است .
عوارض
-با بلوغ زودرس، کودکان در مقابل استرسهای جوانی قرار میگیرند و نمیدانند چه کار باید کنند. این کودکان از نظر جسمی تظاهرات بلوغ را دارند، ولی تجربه کافی را ندارند.
-دختران با ظاهر شدن علائم عادت ماهانه ممکن است دچار مشکلات روحی شوند.
-در هر دو جنس به دلیل افزایش شهوت، رفتارهای ناهنجار شیوع دارد.
ارتباط چاقی با بلوغ زودرس
طبق آزمایشها و تحقیقات انجام شده، هم در مورد پسران و هم در مورد دختران، چاقی و بلوغ جنسی در ارتباط با یکدیگرند، اما این وابستگی و ارتباط با یکدیگر متفاوت است، از این نظر که در دختران ارتباط مثبت و در پسران ارتباطی منفی بین این دو وجود دارد.
به این معنی که دختران مبتلا به بلوغ جنسی زودرس، چاقتر از حد معمول هستند، اما پسران مبتلا به بلوغ زودرس، لاغرتر از حد معمولاند.
در هر دو مورد، به محض مشاهده چاقی یا لاغری غیرعادی، باید آزمایشها و ملاحظات مربوط به بلوغ زودرس را انجام داد.
از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت و اطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)
